Ondernemen op Bonaire
Juridische kansen en uitdagingen
Sommige dingen kun je als ondernemer niet alleen en samenwerken is vaak de sleutel tot succes. Samenwerken kan echter op vele manieren. Zo kan men overgaan tot het maken van samenwerkingsafspraken, het oprichten van een gezamenlijke onderneming of deelnemen in een samenwerkingsverband. Welke situatie vraagt om welke keuze en waar moet je als ondernemer rekening mee houden?
De samenwerkingsovereenkomst
Als twee ondernemers met elkaar afspraken willen maken over samenwerking in een opdracht of project, dan kunnen ze daarvoor een samenwerkingovereenkomst sluiten. In die overeenkomst leggen beide partijen vast hoe en onder welke voorwaarden ze samen wensen te werken. Voor sommige overeenkomsten is één enkele pagina voldoende, maar in de praktijk blijkt dat vaak niet genoeg. Veel brancheverenigingen beschikken over modellen voor samenwerkingsovereenkomsten, al of niet met bijbehorende algemene voorwaarden. In die modellen is al nagedacht over onderdelen waarover afspraken gemaakt moeten worden. Vaak bevatten deze modellen of de algemene voorwaarden bovendien een standaardregeling voor bijvoorbeeld de verantwoordelijkheidsverdeling of het afhandelen van geschillen. Bij bouwprojecten bestaan bijvoorbeeld standaard modellen voor samenwerken. Dit zijn coördinatieovereenkomsten volgens het zogeheten model van VG-bouw.
In bepaalde situaties is samenwerken echter maatwerk en ontkomen ondernemers er dan niet aan om goed na te denken over wat precies in de samenwerkingsovereenkomst dient te worden opgenomen. Die zoektocht begint met een duidelijk beeld van de verantwoordelijkheden van beide partijen en inzicht in de risico’s. De verantwoordelijkheden geven weer wie welke taken heeft en wat daar tegenover staat. Daarbij is het onderscheid tussen een resultaatsverplichting en een inspanningsverplichting erg belangrijk. In geval van een inspanningsverplichting moet de betrokken partij zijn best doen, maar staat deze niet in voor het resultaat. Als er iets mis gaat, kan de betrokkene daar vaak lastig op worden aangesproken. Bij een resultaatsverplichting kan de verantwoordelijke op het niet halen van het afgesproken resultaat worden afgerekend.
Het helpt om samen risico’s in kaart te brengen. Wat gebeurt er als vergunningen niet of niet op tijd worden verstrekt? Wat is het gevolg van een vertraagde levering? Door het inschatten van de kans van optreden van een risico en het effect daarvan op de samenwerking of het project, krijgen partijen inzicht in de belangrijke en minder belangrijke risico’s. Voor de belangrijkste risico’s kan vervolgens worden bepaald welke beheersmaatregelen moeten worden genomen en welke partij het beste in staat is om die risico’s te beheersen. Het is absoluut aan te bevelen dergelijke zaken in de samenwerkingsovereenkomst op te nemen. Bij één-op-één samenwerkingen is een samenwerkingsovereenkomst een goed middel om de samenwerking in te richten. Bij meerdere partijen wordt het echter snel complex en neemt het aantal overeenkomsten meestal toe. In dat soort gevallen zou men kunnen overwegen om een gezamenlijke onderneming op te richten.
Gezamenlijke onderneming
Door het oprichten van een gezamenlijke onderneming kunnen twee of meer partijen hun samenwerking vastleggen in een ‘vehikel’. Deze gezamenlijke onderneming treedt dan naar buiten toe op als de partij in het project en partijen kunnen hun afspraken vastleggen in de structuur en opzet van de onderneming. In ingewikkelde bouwprojecten is dit meer regel dan uitzondering. Vaak wordt vereist dat partijen samenwerken in een zogenaamd ‘Special Purpose Vehicle’ (SPV) dat voor deze gelegenheid wordt opgericht. De SPV is dan bijvoorbeeld de aannemer in een bouwproject. Het voordeel van de gezamenlijke onderneming is dat die onderneming als rechtspersoon de projectrisico’s draagt. Indien er dan iets mis gaat, kan dat weliswaar leiden tot faillissement van de gezamenlijke onderneming, maar worden de deelnemende partijen zelf daar niet direct door getroffen. Het oprichten van een gezamenlijke onderneming biedt daarom extra bescherming bij complexe projecten met grote risico’s. Voor het maken van passende afspraken is een gezamenlijke onderneming eveneens geschikt. De zeggenschap is op vele manieren in te richten en ook de mate van participatie en recht op winst is flexibel vast te leggen. Partijen kunnen kiezen uit verschillende rechtsvormen met elk hun (fiscale) voor- en nadelen. Bij commerciële projecten wordt al snel gedacht aan een BV of NV en bij niet-commerciële doeleinden aan een stichting. Helaas wordt een coöperatie nog wel eens over het hoofd gezien.
Samenwerkingsverband
Vooral in duurzame projecten waarbij het creëren van draagvlak belangrijk is en het behalen van winst niet altijd het voornaamste doel (not-for-profit), is een coöperatie een mooie rechtsvorm om samen te werken. De coöperatie combineert de kenmerken van een onderneming en een vereniging en de samenwerking vindt plaats op basis van een lidmaatschapsverhouding. Dit lidmaatschap biedt de mogelijkheid om partijen met verschillende doelen in één samenwerkingsverband te laten opereren. Door verschillende soorten lidmaatschap kunnen de diverse rechten en verplichtingen worden gedefinieerd, ieder met een verschillende mate van zeggenschap. Op deze manier kan de coöperatie het hart zijn van een duurzaam zonne-energieproject, waarbij de afnemers als leden kunnen profiteren van de opgewekte energie, terwijl investeerders en banken via een ander soort lidmaatschap betrokken zijn en recht hebben op het afgesproken rendement op hun investering. Zelfs het Openbaar Lichaam Bonaire kan bijvoorbeeld via een lidmaatschap op maat, lid worden van een coöperatie. Middels het op maat gesneden lidmaatschap kan dan de betrokkenheid bij het project worden vastgelegd en via stemrecht worden meegedacht over een sociale verdeling van de opbrengsten.
Bij een dergelijke constructie vindt de besluitvorming vervolgens plaats via een ledenvergadering waarbij stemrechten kunnen worden toegekend aan de consumenten en of afnemers zelf of een vertegenwoordiging van deze partijen. Op deze manier kan het noodzakelijke brede draagvlak voor een bepaald project op relatief eenvoudige wijze worden verkregen en de kans van slagen worden vergroot. Ook voor andersoortige projecten is de coöperatie een te overwegen alternatief. Hierbij kan gedacht worden aan projecten op het gebied van duurzame landbouw, windenergie en het beheren van gezamenlijke faciliteiten op een villapark. De flexibiliteit en de coöperatieve grondgedachte zijn een stevige basis voor succes.
Al met al kan samenwerken dus op vele manieren. Het klassieke idee van een samenwerkingsovereenkomst is prima toepasbaar in overzichtelijke projecten en samenwerkingen. Als het complexer wordt en de risico’s toenemen, dan is het goed na te denken over het oprichten van een gezamenlijke onderneming. Voor duurzame projecten die een breed draagvalk vereisen is de coöperatie een serieus en aantrekkelijk alternatief.
Tekst: Tom Peeters