Wiebes gooit zijn handen maar eens in de lucht. ,,Er zijn zoveel onzekerheden, wij doen even niet mee aan voorspellingen. We zijn nu bezig bedrijven te redden en banen te behouden. Het is al ingewikkeld genoeg om de schade beperkt te houden. Het is alle hens aan dek om te kijken hoe bedrijven door aanpassingen weer verantwoord open kunnen. Keijzer: ,,Die 15 tot 20 procent zou zonder overheidssteun nu werkloos zijn. We moeten voorkomen dat die mensen permanent afhankelijk blijven van uitkeringen en subsidies.
Waarom is het nieuwe steunpakket er nog niet? Eind mei loopt het huidige al af.
Wiebes: Het eerste noodpakket was een soort bazooka. Er is in twee weken iets uit de grond gestampt waar je normaal een jaar voor neemt. Het was ruw: de belangrijkste voorwaarde was dat bedrijven snel geld konden krijgen. Nu zijn er allerlei wensen van het parlement en ondernemers om meer rekening te houden met ieders problemen. Tegelijkertijd kunnen we niet met een regeling komen die ingewikkeld is dat bedrijven maanden moeten wachten op hun geld. Dat is een enorme zoektocht. Niet alles kan.
Keijzer: ,,Wie naar volmaaktheid zoekt, tast in het blinde. Alles wat ingewikkelder wordt, maakt het ook lastig uitvoerbaar. We willen nu gerichter financiële ondersteuning bieden.
Wiebes: ,,Maar snelheid staat ook in het nieuwe pakket voorop. De computer moet het kunnen uitvoeren.
Gaat de overheid straks nog elke koffietent proberen te redden?
Wiebes: ,,Dat is een dilemma. We hebben dat in de eerste fase geprobeerd. En het kabinet gaat nu niet ineens een hele sector opgeven. Maar we moeten niet alleen zorgen dat bedrijven door deze periode heenkomen, we moeten ook zorgen dat ondernemers leniger worden. Zolang het virus er is kunnen zaken wel open, maar op een andere manier. Maar de economie van morgen zal niet meer die van gisteren zijn. De winkelstraten, ons reisgedrag, het woon-werkverkeer, het zal allemaal niet meer terugkeren naar zoals het was.
Hoe kunnen café’s en restaurants rendabel blijven als ze straks maar een derde van hun omzet kunnen halen door de coronaregels?
Wiebes: ,,Het kabinet kan niet alles verzinnen. Dat is ook een verantwoordelijkheid die ondernemers nemen. Kun je andere openingstijden nemen? Je terras uitbreiden? Kan ik andere dingen doen om omzet te genereren? Onderschat hen niet. Ik zie met tranen van geluk hoe zij zich aanpassen. Ik ken een standbouwer die zonder werk zat en nu werkplekken verbouwt.
Keijzer: ,,Ik snap dat een restaurant in eerste instantie denkt: ik kan nog maar een handjevol klanten ontvangen. Maar we moeten ook anders gaan denken. In de Verenigde Staten is het bijvoorbeeld heel gewoon dat je na je eten direct de rekening krijgt omdat er wordt gedineerd in twee shifts. Dat is wel even wennen, misschien is dat hier ook een manier van werken.
Mona Keijzer, staatssecretaris EZK
Er staan nu al veel horecabedrijven en winkels op omvallen. Kunnen we die nog redden?
Keijzer: ,,Onder normale economische omstandigheden zijn er ook bedrijven die het niet redden. Dat is nu niet anders. We kunnen niet iedereen redden. We willen een noodpakket voor in essentie gezonde bedrijven.
Wiebes: En niet elk bedrijf dat in de problemen zit, zal ook omvallen. Hier gelden ook economische wetten. Wie minder omzet heeft, kan ook niet zo veel huur blijven betalen. Verhuurders hebben er geen baat bij hoge prijzen te blijven vragen. Want dit kan je laatste huurder zijn. We moeten dit met elkaar doen.
Waarom regelt het kabinet dan niet dat er wat aan die huurprijzen gebeurt?
Keijzer: ,,Daar kijken we naar. Maar als je dat per wet regelt, geldt het voor iedereen. Moet een supermarkt die zeker in het begin van de crisis wekelijks kerstomzetten draaide ook minder huur gaan betalen dan? En er zijn ook verhuurders die het al goed doen.
Is het schrappen van die ontslagboete wel verstandig als we juist werkloosheid willen voorkomen?
Wiebes: ,,Het pakket is nog niet af. Maar wat we willen is dat we zoveel mogelijk banen behouden ondernemers de kans geven zich in te stellen op de nieuwe realiteit. Hoe dat moet, dat blijft een zoektocht.
Keijzer: ,,Ik hoor in de reacties op dat idee dat tegenstanders het vooral hebben over multinationals met aandeelhouders. Maar de meeste mensen werken in kleine bedrijven met maximaal dertig mensen. Die leven in een andere werkelijkheid. Die kijken naar hun kosten en vragen zich af hoe ze overeind kunnen blijven. Het is in het belang van de werkgelegenheid dat die bedrijven het redden.
Die kleine ondernemers klagen dat hun personeel nog steeds moet thuiswerken
Wiebes: ,,Als we allemaal naar ons werk komen, stroomt het openbaar vervoer vol, grijpt het virus om zich heen en kan er straks helemaal niets meer
Keijzer: ,,Nou, dat is wel een beetje een randstedelijke benadering. Veel bedrijven zitten op een bedrijventerrein waar je alleen met de auto of fiets kan komen.
Waarom mogen die mensen niet naar hun werk als je wel met zijn dertigen naar de bioscoop mag?
Keijzer: ,,Het is een dringend advies om thuis te werken, maar het kan niet overal. Zoals in een bakkerij. Maar gebruik je gezonde verstand. Als je niet met het openbaar vervoer hoeft, is er in principe geen probleem. Niemand zegt: u mag niet op uw fiets naar het werk. Maar doe het alleen als het echt noodzakelijk is.
Minister Eric Wiebes, EZK
Welke bedrijven gaan het niet redden?
Keijzer: ,,Laten we eerlijk zijn: het gaat van au. Ondernemers liggen wakker omdat hun levenswerk uit hun handen valt. Dingen gaan fundamenteel veranderen ten opzichte van wat we nu nog kennen. Wij zijn ingehuurd om te kijken hoe we nieuwe verdienmodellen kunnen faciliteren. Wiebes: ,,Ik wil niet somberen. We moeten ons aanpassen. Wordt de internationale reisbranche weer wat hij was? Ik vermoed van niet. Ik spreek directies die nu zeggen: was het wel nodig om elke twee weken naar Kuala Lumpur te vliegen voor een board meeting? En de winkelstraat zal ook niet hetzelfde blijven. En discotheken hebben het nu lastiger dan horeca met een terras. Het is nu de uitdaging om nieuwe manieren te verzinnen om onze boterham te verdienen.
Het aantal horecazaken is in korte tijd enorm gegroeid. Het is toch te verwachten dat daar nu een kaalslag komt?
Keijzer: ,,In veel straten zijn winkelpanden de laatste jaren opgevuld met horeca. Daarvan was de grens langzamerhand wel bereikt. Maar voor deze crisis zat al die horeca wel vol! Tot nu toe kwamen er in deze branche niet meer faillissementen voor dan in andere. Maar ik maak me nu wel zorgen. Binnen wat verantwoord is, wil het kabinet weer zo snel mogelijk meer toestaan. Maar dit is bar
Moeten we weer meer zelf gaan produceren en minder uit China halen?
Keijzer: ,,Nou, dit is wel een wake-upcall!
Wiebes: ,,We moeten zorgen dat we niet meer afhankelijk zijn van een toeleverancier in het land. Nu zijn er bedrijven die stilliggen alleen omdat ze een onderdeel niet kunnen krijgen. Maar ik weet niet of de kansen voor Nederland liggen in alles zelf maken. We moeten wel verstandiger nadenken over waar we onze dingen vandaan halen en risico’s spreiden.
Keijzer: ,,Ik ben meer chauvinist, hoor! Te lang keken we vooral waar we het het goedkoopst konden halen. De vraag is of dat wel zo verstandig was voor dingen als paracetamol en mondkapjes. Maar ik wil ook niet suggereren dat we alles zelf kunnen maken. We blijven een klein landje dat afhankelijk blijft van handel.
Hoe lang gaat deze crisis nog duren?
Wiebes: ,,We zitten zelf aan het stuur. Iedereen ziet de binnensteden weer drukker worden. Maar dat hoeft niet per se een probleem te zijn, als we ons aan de regels houden: afstand houden en thuisblijven als we ziek of verkouden zijn. De verspreiding van het virus hangt af van ons eigen gedrag. Als we streng zijn voor onszelf, kan er straks weer een hoop.
Is er bij het afkondigen van de intelligente lockdown wel voldoende rekening gehouden met de gevolgen voor de economie?
Keijzer: ,,Als er brand is, kun je niet eerst even afwegen of je wel het juiste bluswater gebruikt.
Wiebes: ,,We komen uit een situatie waarin we vreesden mensen te moeten weigeren op de intensive care omdat er geen plek meer was. Ik moet er niet aan denken! Dan ben je aan het beslissen over leven of dood. Dat ging voor alles. Nu is het zoeken naar een weg waarbij we met elkaar proberen aan de gang te blijven het ook nog gezond kan. Voor klanten en voor werknemers.
Minister Eric Wiebes, EZK
Welke zwakke kanten van de economie zijn nu boven komen drijven?
Wiebes: ,,We hadden al een probleem met onze economische groei. De groei was te laag om al onze wensen en de kosten van de vergrijzing te betalen. Dat ging ten koste van ons inkomen, voor een heleboel huishoudens een stilstand in koopkracht. De noodzaak om te investeren in dingen waar we meer geld mee verdienen is alleen maar toegenomen: innovatie, toponderwijs. Daar moeten we een been bijtrekken. De beste manier om al dat banenverlies en die oplopende staatsschuld op te vangen, is nieuwe manieren zoeken om geld te verdienen.”