Ondernemen op Bonaire Juridische kansen en uitdagingen
Werkgevers op Bonaire laten zich in hun zoektocht naar personeel niet beperken door landsgrenzen. Daarnaast nemen ook buitenlandse werkgevers medewerkers in dienst op Bonaire. Als gevolg daarvan worden er dus arbeidsovereenkomsten gesloten die internationale aspecten bevatten. Denk bijvoorbeeld aan een Amerikaanse onderneming die medewerkers op Bonaire op permanente basis werkzaamheden laat verrichten of een bedrijf op Bonaire dat een arbeidsovereenkomst aangaat met een werknemer van Venezolaanse nationaliteit.
EVO-verdrag
Bij dit soort internationale arbeidsrelaties is het van groot belang om vast te stellen welk arbeidsrecht van toepassing is. Ieder land heeft immers zijn eigen wet- en regelgeving. Op Bonaire wordt het recht dat van toepassing is op internationale overeenkomsten vastgesteld aan de hand van het Verdrag van Rome uit 1980. Het zogeheten EVO-verdrag geeft het recht aan dat van toepassing is op verbintenissen uit een overeenkomst. Hoewel het EVO-verdrag zich richt op meerdere soorten overeenkomsten, bevat het verdrag een bijzondere regeling als het gaat om individuele arbeidsovereenkomsten. Let wel, het EVO-verdrag speelt alleen een rol indien uit het recht van verschillende landen moet worden gekozen. Met andere woorden: het EVO-Verdrag is dus niet van toepassing in puur Bonairiaanse situaties.
Keuze rechtstelsel
Vertalen we het EVO-verdrag naar de arbeidsovereenkomst met internationale aspecten, dan is het uitgangspunt van dit verdrag dat de keuzevrijheid van de werkgever en werknemer vooropstaat. Dit betekent dat de arbeidsovereenkomst wordt beheerst door het recht dat de partijen zelf hebben gekozen. Het verdrag legt de partijen bovendien geen beperkingen op inzake het rechtsstelsel dat zij van toepassing willen verklaren. Partijen kunnen dus ook een rechtstelsel kiezen van een land dat zelfs geen enkel aanknopingspunt heeft met de arbeidsovereenkomst of het woon- en/of werkland. De keuze voor een bepaald rechtsstelsel oftewel rechtskeuze kan vervolgens uitdrukkelijk worden gedaan (expliciete rechtskeuze) of voldoende duidelijk blijken uit de bepalingen van de arbeidsovereenkomst dan wel de omstandigheden van het betreffende geval (impliciete rechtskeuze). Voorbeelden van zo’n impliciete rechtskeuze kunnen zijn het opstellen van de arbeidsovereenkomst in een bepaalde landstaal of een verwijzing in de arbeidsovereenkomst naar het arbeidsrecht of de rechter van een bepaald land.
Bescherming
Hoewel de keuzevrijheid van partijen bij het EVO-verdrag vooropstaat, gelden er wel beperkingen in de vorm van beschermende maatregelen. Zo geldt met betrekking tot de rechtskeuze ten eerste dat op basis van het EVO-verdrag de betreffende rechtskeuze van de partijen er niet toe kan leiden dat de werknemer de bescherming verliest die hij zou genieten op grond van de dwingende bepalingen van het rechtstelsel, dat zonder die rechtskeuze van toepassing zou zijn geweest. Hiermee wordt gedoeld op de dwingende bepalingen van het land waar de arbeid gewoonlijk wordt verricht. Dwingende bepalingen zijn de bepalingen waarvan bij zowel individuele arbeidsovereenkomsten als collectieve niet mag worden afgeweken. Dit worden bepalingen van dwingend recht genoemd.
Dwingend recht
Op Bonaire is dwingend recht ten eerste te vinden in het Burgerlijk Wetboek BES. Zo bepaalt artikel 7A:1615n van het Burgerlijk Wetboek BES bijvoorbeeld dat een proeftijd nooit langer dan twee maanden mag zijn. Is de proeftijd langer dan twee maanden, dan is deze nietig. Daarnaast is dwingend recht op Bonaire terug te vinden in bijzondere wetten als de Arbeidswet 2000 BES. De rechtskeuze kan de bepalingen van bijzonder dwingend recht, de zogenoemde voorrangsregels, niet doorkruisen. Helaas zijn de bepalingen van bijzonder dwingend recht niet altijd goed herkenbaar. Dit komt vooral omdat de dwingendheid ervan af kan hangen van de omstandigheden van het geval.
In het EVO-verdrag wordt in dit verband dan ook gesproken over rechtsbepalingen van een land waarmee het geval nauw verbonden is. Daarbij wordt rekening gehouden met de aard en de strekking van de bepalingen en met de gevolgen die uit de toepassing of niet-toepassing van de bepalingen zouden voortvloeien. Een goed voorbeeld hiervan zijn de ontslagbepalingen van een land die veelal als voorrangsregels (dwingend recht) gelden. Zo wordt op Bonaire artikel 4 van de Wet beëindiging arbeidsovereenkomsten BES, dat voorschrijft dat de werkgever bij opzegging van een arbeidsovereenkomst in principe eerst de toestemming nodig heeft van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, in ieder geval beschouwd als een voorrangsregel.
Lokaal arbeidsrecht
Hebben werkgever en werknemer niet expliciet of impliciet een rechtskeuze gemaakt, dan wordt de arbeidsrelatie in beginsel beheerst door het arbeidsrecht van het land waar de werknemer ter uitvoering van de arbeidsovereenkomst gewoonlijk zijn arbeid verricht. Dit geldt ook indien de werknemer tijdelijk in een ander land tewerk is gesteld. Als er geen gewoon werkland aanwijsbaar is, geldt het arbeidsrecht van het land waar de werkgever is gevestigd. Mocht echter uit het geheel van de omstandigheden blijken dat de arbeidsovereenkomst nauwer is verbonden met een ander land, dan kan van beide vaste aanknopingspunten – dus ofwel het land van de gewoonlijke werkplek dan wel het land van vestiging van de werkgever- bij gebrek aan een rechtskeuze worden afgeweken. Samenvattend is op Bonaire bij puur nationale arbeidsovereenkomsten het toepasselijke recht geen onderwerp van discussie. Zodra de arbeidsovereenkomst echter internationale aspecten bevat, is dat wel het geval. Dan moet men aansluiten bij het EVO-verdrag en zullen, zelfs als er een rechtskeuze is gemaakt, het dwingend recht en de voorrangsregels van het land waar gewoonlijk de arbeid wordt verricht moeten worden toegepast. Ondernemers op Bonaire die werknemers van buiten de landsgrenzen van Bonaire halen, maar ook buitenlandse ondernemers die medewerkers op Bonaire in dienst nemen, dienen er rekening mee te houden dat bepalingen uit het Bonairiaanse arbeidsrecht van toepassing kunnen zijn en dat daar niet van kan worden afgeweken.