Bonaire is vergeleken met de andere twee ABC-eilanden nog een oase van rust. Ook al zijn er in de afgelopen vijf jaar vrij veel inwoners bijgekomen. De bevolking groeide van 15.518 in 2010 naar 18.413 mensen in 2014 (CBS). Het merendeel van het eiland bestaat echter nog altijd uit natuur. Maar niet alleen dat. Bonaire is ook omringd door natuur. Het beschermd marinepark, de prachtige onderwaterwereld is een grote toeristische trekpleister.
Het eiland heeft dus haar natuurlijke schatten en houdt deze in stand. Maar wat nu als Bonaire meer wil groeien, meer inwoners wil aantrekken en de zo gewenste economische groei bewerkstelligt?
Wat gebeurt er dan met deze natuurlijke hulpbronnen? Volgens velen zal er altijd een spanningsveld zijn tussen natuur en economische groei. Als je een fabriek bouwt waar je 100 mensen kan laten werken, moet dit op een stuk grond gebeuren waar je ook de natuur haar gang had kunnen laten gaan. Haal je meer mensen naar het eiland omdat je bijvoorbeeld meer arbeidskrachten nodig hebt vanwege het toenemende aantal toeristen dan zullen deze mensen ergens moeten wonen.
Dat betekekent nieuwe woningen en uitdijende woonwijken. Voor de één een logisch gevolg, voor de ander een nachtmerrie. Concentreer je je louter op economische groei aan de ene kant gaat dat ten koste van de natuur aan de andere kant. Zie daar het spanningsveld. De vraag die men kan stellen is: waar doet men goed aan? Volgens het denken in spanningsvelden tussen natuur en economie zorgt teveel focus op natuur ervoor dat het eiland geen economische groei door kan maken en achterop raakt. Te weinig aandacht voor natuur als gevolg van een eenzijdige focus op economische groei betekent dat je langzamerhand de fundering van je inkomen aan het weghalen bent. Hetgeen op de lange termijn onvermijdelijk leidt tot economische neergang. De Kamer van Koophandel en Nijverheid Bonaire (KvK) is naar wet opgericht om de handel en nijverheid op Bonaire te vertegenwoordigen. Op papier staan we dus veel meer aan de kant van economische ontwikkeling dan aan de kant van de natuur. Toch kunnen en willen ook wij onze ogen niet sluiten voor de kant van de natuur. Want de natuur van Bonaire is immers ook de sleutel voor economisch succes. Het gaat er dus om een goede balans te vinden tussen beiden. Zo zijn er op Bonaire drie voorbeelden die het spanningsveld tussen natuur en economische ontwikkeling duidelijk aantonen. Spanningsvelden waarbij keuzes dienen te worden gemaakt en de richting moet worden bepaald. Niet alleen omdat de huidige ontwikkelingen wat men ook kiest hoe dan ook gevolgen zullen hebben voor het eiland. Maar ook omdat niets doen en niet kiezen risico’s met zich meebrengt, die nu nog te beheersen en te overzien zijn maar later tot ongewenste en onbeheersbare situaties kunnen leiden.
“Stellen dat dit je doel wordt en afwachten tot dat deze
doelgroep in grote(re) getale naar Bonaire komt, is een optie.
De vraag is dan wel of een dergelijke strategie niet bij voorbaat
gedoemd is te mislukken”
1. Cruisetoerisme
De Tourism Corporation Bonaire (TCB) heeft samen met de overheid de afgelopen jaren flink gelobbyd om extra cruiseboten naar Bonaire te brengen. En niet zonder succes. Van november tot en met april dit jaar kwamen 156.000 cruisetoeristen naar Bonaire, tegenover 142.000 en 158.000 in 2013 en 2012. Komend cruiseseizoen verwacht TCB er zo’n 250.000 te kunnen verwelkomen. Het is leuk om vol trots te kunnen aankondigen dat er zoveel cruisepassagiers naar het eiland komen en zoveel mensen belangstelling hebben voor Bonaire. Maar wat gaan al die mensen hier op het eiland doen? Zijn de voorzieningen die het eiland biedt hier ook op toegerust? En gaat deze toename niet ten koste van het eiland? Staan de financiële middelen die een dergelijke groei moet opleveren in verhouding tot datgene wat het het eiland kost? Als er een groot cruiseschip aanmeert, weet iedereen dat dit gevolgen heeft voor het gebied bij en rondom de haven. Er is veel verkeer, overvolle straten, maar ook gezelligheid op de ‘Arts and Craft’markt met muziek en eten op het Wilhelminaplein. Kortom het centrum bruist van levendigheid.
Maar wat nu als er nog eens 100.000 man extra naar het eiland komen volgend jaar? Is het dan nog steeds ‘gezellig’ of wordt het een last? Volgens de KvK zijn de faciliteiten op het eiland nog niet klaar voor dergelijke aantallen. Dus is het risico groot dat zo’n toename zal leiden tot problemen. Zo zijn de wegen op Bonaire nu al slecht te noemen. Dit wegennet zal echter nog harder achteruitgaan als er nog meer (zwaar) verkeer overheen gaat rijden. Bij de verschillende midden in de natuur gelegen toeristische bezienswaardigheden zijn er geen toiletfaciliteiten of voldoende afvalbakken. Wat al snel zal leiden tot vervuiling. Vervuiling vormt op haar beurt niet alleen een gevaar voor de waardevolle natuur van Bonaire, maar kan ook resulteren in een teruggang van het aantal stay-overtoeristen.
In het strategisch toeristisch plan dienen dergelijke zaken duidelijk en nauwkeurig te worden omschreven. Naast het feit dat het plan ook moet melden wat we daaraan gaan doen en hoe we omgaan met de gasten van Bonaire. Niets doen is hier eenvoudigweg geen optie. Niets doen zou in dit geval namelijk het creëren van chaos kunnen betekenen. Een chaotisch eiland is voor geen enkele toerist aantrekkelijk en dus loopt Bonaire dan op de lange termijn het risico het schip in te gaan en de boot te missen.Een manier om een dergelijke toestroom van reizigers te reguleren en op te vangen is het aanwijzen van ontwikkelgebieden die men minimaal op een van tevoren bepaald niveau brengt. Dat zal helpen de menigte te kanaliseren, de hoeveelheid afval in de natuur te bewaken en te beheren en ervoor zorgen dat mensen niet zomaar de natuur in kunnen banjeren met alle mogelijke afbreukrisico’s van dien. Daarnaast zou men kunnen denken aan het ontwikkelen van een stuk ‘echt’ strand met zand in plaats van koraal. Dan kan men de toeristen naar dat al of niet aangelegde strand sturen en de resterende gebieden gebruiken voor andere doeleinden. Met andere woorden ontwikkel een gedeelte en zorg dat de impact op de natuur zo klein mogelijk is. Naar de mening van de KvK is dat de enige manier om grote aantallen toeristen te begeleiden en ervoor te zorgen dat de natuur na het hoogseizoen nog steeds op orde is. Ideeën en mogelijkheden genoeg maar alles staat en valt bij het eerder genoemde strategisch toeristisch plan. De allereerste taak voor de overheid en de private sector is dan ook om nu eindelijk eens dat strategisch toeristisch plan te maken. Vanuit de daarin vastgelegde kaders en richting kun je de strategische keuzes uitvoeren.
2. High-endtoerisme
In het meerjarenplan 2015-2025 van het Openbaar Lichaam wordt met het oog op de toekomst van Bonaire ingezet op de ‘high-end tourist’, of te wel de toerist die op zoek is naar exclusieve topkwaliteit. Maar daar moet dan wel de focus op komen te liggen en zulke toeristen moeten door Bonaire worden aangetrokken. Stellen dat dit je doel wordt en afwachten tot dat deze doelgroep in grote(re) getale naar Bonaire komt, is een optie. De vraag is dan wel of een dergelijke strategie niet bij voorbaat gedoemd is te mislukken. Als je serieus overweegt de high-end toerist naar Bonaire te halen, zul je actie moeten ondernemen om dit te bewerkstelligen. Dat betekent onder meer een grondige aanpak van de faciliteiten op het eiland. Er moet iets en genoeg te doen zijn en dat moet tevens een geheel verzorgde uitstraling hebben en goed georganiseerd zijn.
“Bijna iedere struik op het eiland is
aangevreten en jonge planten en bomen
krijgen de kans niet om te groeien”
En het hoeft helemaal niet altijd groots in de vorm van pretparken of shoppingmalls. Ook of misschien juist de rust van Bonaire past hier uitstekend bij en die rust sluit bovendien prima aan bij het beeld dat buitenlandse toeristen toch al hebben van Bonaire. Maar die high-endtoeristen doelgroep wil wel in goede restaurants eten, waar service, kwaliteit en de klant voorop staan. De hospitality moet dus naar een hoger niveau. Daarnaast wil deze doelgroep een accommodatie hebben die aansluit op de prijs.
Dat betekent dus dat de hotels en andere accommodaties goed moeten kijken of hun prijs-kwaliteitverhoudingen passen bij het beeld van deze toerist. De overheid tenslotte moet de goede randvoorwaarden scheppen. Hieronder vallen onder andere snelle en effectieve vergunningverlening, transparantie in plannen en uitvoering, visie hebben en deze uitdragen en vooral praten met de private sector over de mogelijkheden en de te varen koers. Want alleen door met elkaar in gesprek te gaan en samen te werken, kom je dichterbij je doel. Het zorgdragen voor een positief ondernemersklimaat ligt hieraan uiteraard ten grondslag. Dat betekent dus ook dat overheid de kosten voor ondernemen -en daarmee de prijs voor consumenten en eindgebruikers- zo laag mogelijk dient te houden. Dit is eenvoudig te realiseren door alle onnodige kosten te saneren.
3. Geiten
Voortbordurend op de high-endtoerist en de staat van het eiland doemt al gauw het probleem van de loslopende geiten op. Het is best een leuk plaatje, al die loslopende geiten en toeristen maken er graag foto’s van. Maar als je beter kijkt, zie je de schade die deze beesten aanrichten. Bijna iedere struik op het eiland is aangevreten en jonge planten en bomen krijgen de kans niet om te groeien.
Het leidt onder meer tot kaalgevreten gebieden die zich niet meer kunnen herstellen, erosie en verlies van de zo
belangrijke biodiversiteit op het eiland. Met andere woorden de goed gevulde buiken van de geiten zijn voor het eiland een (beginnende) nachtmerrie. Hiervoor is op zo kort mogelijke termijn een oplossing nodig die recht doet aan alle betrokken partijen. Lossen we het geitenprobleem nu niet op groeit er over een paar jaar mogelijk niets meer op Bonaire. En dan heb je een prachtige onderwaterwereld maar een eiland dat boven water weinig of niets te bieden heeft aan de zo gewenste high-end toeristen.
Dit waren slechts drie voorbeelden. Maar er zijn uiteraard nog wel meer actuele zaken die aandacht behoeven, zoals de haven en watersportlocaties. Een uitbreiding of professionalisering van de Kite-locatie in het zuiden is daar een voorbeeld van.
De huidige situatie roept om weloverwogen beslissingen.
Nietsdoen en afwachten behoren niet langer tot de mogelijkheden omdat dat uiteindelijk per definitie ten koste van minimaal één van beiden, natuur en / of economische groei zal gaan.
Tekst: Dick ter Burg